Upcycling เปลี่ยนขยะดอกไม้ให้กลับมามีค่าอีกครั้ง

Upcycling เป็นแนวคิดเกี่ยวกับการใช้ทรัพยากรอย่างมีคุณภาพ ลดการใช้ทรัพยากรในขั้นตอนการผลิต หรือลดการใช้พลังงานที่ก่อให้เกิดมลภาวะต่อสิ่งแวดล้อม Upcycle หรือ Upcycling มาจากคำว่า Upgrade ที่หมายถึงการพัฒนาหรือทำให้ดีขึ้น รวมกับคำว่า Recycling/Cycle คือ การนำวัสดุที่ไม่ใช้แล้วที่ผ่านกระบวนการต่าง ๆ เพื่อนำกลับมาใช้อีกครั้ง ดังนั้น จึงมีความหมายว่า การนำวัสดุที่ไม่ใช้แล้วหรือของที่ถูกทิ้งเป็นขยะมาแปลงให้เป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ที่มีคุณภาพดีขึ้น และสามารถนำกลับมาใช้ประโยชน์ได้อีก หรือการออกแบบให้มีความสวยงามเพื่อเพิ่มมูลค่า ซึ่งไม่ทำให้คุณภาพและส่วนประกอบของวัสดุนั้นลดลง  โดยไม่ผ่านกระบวนการแปรรูปทางอุตสาหกรรมและไม่ผ่านกระบวนการทางเคมีที่ก่อให้เกิดผลเสียต่อสิ่งแวดล้อมหรือการใช้ให้น้อยที่สุด การ Recycling และ Upcycling มีเป้าหมายเพื่อลดของเสียและใช้ทรัพยากรที่มีอยู่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด ทำให้นำของเสียกลับมาใช้ได้อย่างต่อเนื่อง ตามแนวคิดเศรษฐกิจหมุนเวียน (Circular Economy) ซึ่งกระบวนการ Upcycling เป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการ Recycling เป็นการเพิ่มมูลค่าให้วัสดุเหลือใช้ก่อนนำไป Recycle หรือพัฒนาให้เป็นผลิตภัณฑ์ใหม่ที่ใช้งานได้ อย่างมีประสิทธิภาพ เช่น ดอกไม้ประดิษฐ์ ของใช้ในครัวเรือน และของตกแต่งบ้าน/สวน

ดอกไม้ที่ทุกคนเห็นอาจไม่ได้มีเพียงความสวยงามเพียงมุมเดียว นอกจากสีสันที่สวยงามยังมีกลิ่นหอมที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะแต่ละชนิด ดอกไม้จึงเป็นสัญลักษณ์ที่สื่อความหมายหลากหลายและแตกต่างกันไปตามโอกาสหรือเทศกาลต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการส่งต่อความรัก และความปรารถดีให้กับคนพิเศษ ดอกไม้ยังใช้เป็นตัวแทนการกราบไหว้ขอพรด้วยเช่นกัน แต่มีการใช้ต่างกัน ซึ่งดอกไม้ที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์สามารถสร้างมลพิษ สู่สิ่งแวดล้อมได้กลายเป็นขยะและเป็นภาระต่อสิ่งแวดล้อม เนื่องจากมีดอกไม้สีสันสวยงามจำนวนมากที่เหลือจากการตกแต่งหรือจำหน่ายในร้านดอกไม้ มักถูกทิ้งลงถังขยะเพื่อส่งต่อไปจัดการการห้ามใช้ดอกไม้เพื่อลดการสร้างขยะเกิดขึ้นได้ยาก แต่หากยังมีวิธีการลดขยะจากดอกไม้ร่วมกับการนำแนวคิดของธุรกิจที่เข้าใจความสำคัญของดอกไม้มาประยุกต์ใช้ เพื่อการใช้ประโยชน์จากดอกไม้สูงสุด และลดขยะสู่สิ่งแวดล้อม ในถังขยะธุรกิจร้านดอกไม้แทบทุกร้านจะพบกิ่ง ก้าน ใบ และขยะอื่น ๆ ไม่ว่าจะเป็นเศษกระดาษ เศษโอเอซิส เศษสำลี ไปจนถึงเศษพลาสติกจำนวนมาก ที่เกิดจากการผลิตดอกไม้หนึ่งช่อ ขยะเหล่านี้ จะถูกส่งต่อไปเพื่อคัดแยกและกำจัดขยะ แต่มีตัวอย่างธุรกิจเล็กๆ ในกรุงเทพมหานคร เป็นร้านดอกไม้ชื่อ “ Flower in Hand by P. ” เป็นหนึ่งในธุรกิจที่ส่งเสริมการรักษ์โลก ที่ช่วยออกแบบและจัดช่อดอกไม้มอบให้ผู้อื่นในโอกาสต่าง ๆ แล้ว ยังมีการนำดอกไม้ที่เหลือจากการจัดช่อดอกไม้ มาใช้ในรูปแบบต่าง ๆ เพื่อลดการเกิดขยะที่ส่งผลกระทบด้านสิ่งแวดล้อม โดยการนำมาแปรรูปเป็นดอกไม้แห้ง หรือเป็นสินค้าประเภทอื่น เช่น การ์ด กรอบรูป รวมถึงจัดช่อดอกไม้แห้ง ผู้ก่อตั้งร้าน Flower in Hand by P. กล่าวว่า เมื่อลูกค้ามองดูดอกไม้ที่อยู่ในถังขยะของร้านแล้วเห็นว่าดอกไม้ที่อยู่ในถังขยะเหล่านั้นยังมีคุณค่า มีความงดงามอยู่ ถึงแม้จะมี รอยสีน้ำตาล รอยเฉา หรือก้านดอกไม้ที่หักจนสั้น ไม่สามารถนำมาจัดเป็นช่อดอกไม้ได้อีก ยิ่งในช่วงเทศกาล ได้เห็นคนมาเก็บขยะของทางร้านจำนวนมาก ทำให้เกิดความรู้สึกไม่ดีที่ผู้อื่นต้องมาแบกรับภาระจัดการขยะ ที่เกิดจากทางร้าน ดังนั้น กำไรจึงไม่ใช่ผลตอบแทนที่ทำให้เรารู้สึกพอใจเพียงอย่างเดียว แต่การทำประโยชน์ให้ผู้อื่น เป็นการตอบโจทย์ของผู้ก่อตั้งร้านได้มากกว่า เมื่อก่อนดอกไม้ที่มีตำหนิหรือมีก้านสั้น ๆ ทางร้านจะนำมาห้อยไว้เฉย ๆ เพื่อให้กลายเป็นดอกไม้แห้ง แต่เมื่อทางร้านต้องการลดปริมาณขยะ จึงได้ทดลองหลายวิธีขั้นแรก ถ้ารูปทรงและก้านของดอกไม้ยังสวย จะนำไปห้อยเป็นช่อดอกไม้แห้ง ขั้นที่สอง ถ้ารูปทรงดอกไม้ยังสวยแต่ก้านหักสั้น จะนำไปเก็บในซิลิก้าเจล ทำเป็นดอกไม้แห้ง แล้วนำมาเข้ากรอบเป็นของตกแต่งบ้านหรือนำมาทำโปสการ์ดดอกไม้ ขั้นที่สาม ถ้าดอกไม้ร่วงโรยไม่เป็นทรง ทางร้านจะเก็บเฉพาะกลีบ รวบรวมนำมาทำเป็นสีย้อมผ้าหรือสีระบายจากดอกไม้ การพัฒนาต่อไป คือการนำกลีบดอกไม้ที่ไม่ให้สีหรือใบที่ทิ้ง ทางร้านได้ร่วมกับกลุ่มกระดาษสาที่จังหวัดเชียงใหม่ ทำเป็นกระดาษสาเพื่อนำมาใช้ห่อดอกไม้เป็นผลิตภัณฑ์ร้านได้เช่นกัน

เห็นได้ว่าสิ่งแวดล้อมเป็นเรื่องใกล้ตัวเพียงแต่คนมักไม่ให้ความสนใจ เมื่อมีสิ่งของที่เหลือใช้หรือไม่ได้ใช้งานแล้วและไม่มีการจัดการที่ดี รวมถึงไม่ใช้งานจนหมดประโยชน์ ทำให้เกิดขยะและเป็นมลภาวะต่อสิ่งแวดล้อม ถึงเวลาแล้วหรือยังที่จะหันมาใส่ใจกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจำวันของเรา เพื่อสังเกตว่า การกระทำบางอย่าง สามารถส่งผลหรือสร้างความเปลี่ยนแปลงให้กับผู้คนและสิ่งแวดล้อม เช่นเดียวกับธุรกิจบางประเภทที่ก่อให้เกิดขยะสู่สิ่งแวดล้อมเป็นจำนวนมาก แต่ถ้าหากผู้ประกอบกิจการหันมาให้ความสำคัญของการลดขยะ กระบวนการ Upcycling เป็นหนึ่งในทางเลือกที่ลดการเกิดของเสียและนำกลับมาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุด

ที่มา

• • OKMD สำนักงานบริหารและพัฒนาองค์ความรู้ (องค์การมหาชน). 17 สิงหาคม 2564. Upcycle เทรนด์ใหม่ของคนสายกรีน. แหล่งที่มา : https://www.okmd.or.th/okmd-kratooktomkit/4396/ [ สืบค้นเมื่อ 2 มกราคม 2567 ]
  • Capital. Flower in hand by P. ร้านดอกไม้ที่เปลี่ยนขยะเป็นผลิตภัณฑ์ที่สร้างความยั่งยืนให้ธุรกิจและสิ่งแวดล้อม. 30 เมษายน 2565. แหล่งที่มา https://capitalread.co/flower-in-hand-by-p/ [ สืบค้นเมื่อ 2 มกราคม 2567 ]
  • ศูนย์ความเป็นเลิศด้านเทคโนโลยีปิโตรเคมีและวัสดุ. 6 พฤษภาคม 2565.Upcycling แนวคิดยุคใหม่…ก้าวไปสู่เศรษฐกิจหมุนเวียน. https://petromat.org/home/circular-economy-upcycling/
    [ สืบค้นเมื่อ 2 มกราคม 2567 ]
  • Thematter. 16 พฤษภาคม 2565. Flower in hand by P. ร้านที่เอาดอกไม้ถูกทิ้งมาทำอะไรใหม่ๆ ไปจนถึงทำฟาร์มของตัวเอง. แหล่งที่มา : https://thematter.co/social/flower-in-hand-by-p-sustainable/174934#google_vignette [สืบค้นเมื่อ 2 มกราคม 2567]
  • Green Network. 21 สิงหาคม 2566. GC โชว์เคสพัฒนาพื้นทางเดินอัพไซเคิลในทส. ผ่านแพลตฟอร์ม “YOUเทิร์น” ต่อยอดสู่การเป็นต้นแบบพื้นที่สีเขียวในเขตเมืองอย่างยั่งยืน. แหล่งที่มา : https://www.greennetworkthailand.com/gc-mnre-upcycle/ [ สืบค้นเมื่อ 2 มกราคม 2567 ]
  • Urban Creature . 24 สิงหาคม 2566. ดอกไม้จากธรรมชาติ อาจไม่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อมเสมอไป. แหล่งที่มา : https://urbancreature.co/flower-waste/ [ สืบค้นเมื่อ 2 มกราคม 2567 ]

บทความโดย นางสาวกรรณิกา ครุฑแก้ว เจ้าหน้าที่ปฏิบัติงานด้านวิชาการ
กลุ่มงานติดตามประเมินสถานการณ์ กองติดตามประเมินผลสิ่งแวดล้อม