TH-BIF กับการสนับสนุนการตัดสินใจด้านความหลากหลายทางชีวภาพในระดับจังหวัด
จากสถานการณ์ปัจจุบัน ประเทศไทยได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศมีการเปลี่ยนแปลงการใช้ประโยชน์ที่ดิน การเพิ่มขึ้นของชุมชนเมือง ที่ส่งผลให้แหล่งที่อยู่อาศัยของสิ่งมีชีวิตและระบบนิเวศตามธรรมชาติลดลง และพื้นที่ทั่วประเทศมีการสูญเสียความหลากหลายทางชีวภาพอย่างต่อเนื่อง เพราะความเสี่ยงที่จะทำให้เกิดการสูญพันธุ์ของพืชและสัตว์พื้นถิ่นเพิ่มขึ้น ความเสื่อมโทรมของแหล่งที่อยู่อาศัยตามธรรมชาติของสิ่งมีชีวิตทำให้สูญเสียบริการจากระบบนิเวศที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิต ดังนั้น จึงมีความจำเป็นที่หน่วยงานทั้งส่วนกลางและหน่วยงานเจ้าของพื้นที่ที่มีความเปราะบางต้องมีข้อมูลพื้นฐานด้านความหลากหลายทางชีวภาพและระบบนิเวศที่สามารถเข้าถึงได้อย่างรวดเร็ว สำหรับใช้ในการบริหารจัดการพื้นที่เพื่อลดความรุนแรงของปัญหาตั้งแต่ต้นทาง และทันต่อเหตุการณ์
สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) เห็นถึงความจำเป็นดังกล่าว และดำเนินการพัฒนาระบบคลังข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศไทย (Thailand Biodiversity Information Facility (TH-BIF) มาอย่างต่อเนื่องเพื่อเป็นศูนย์กลางข้อมูลด้านความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศ ที่มีการเชื่อมโยงข้อมูลระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้องให้อยู่ในรูปแบบที่เป็นมาตรฐานเดียวกัน มีการเข้าถึงและประมวลผลได้จากทุกสถานที่ทุกเวลา ทั้งข้อมูลในเชิงสถิติ และเชิงพื้นที่ เพื่อใช้เป็นข้อมูลประกอบการแก้ไขปัญหาในการบริหารจัดการความหลากหลายทางชีวภาพและระบบนิเวศ ซึ่งเราจะขอนำเสนอให้ท่านทราบว่า ระบบคลังข้อมูลฯ มีการจัดเก็บข้อมูล แสดงผล และเผยแพร่ข้อมูลพืช สัตว์ จุลินทรีย์ สิ่งมีชีวิตในพระนามสถานภาพที่ถูกคุกคาม ชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกราน ผู้เชี่ยวชาญ ข้อมูลพันธุกรรม สายพันธุ์ การใช้ประโยชน์ งานวิจัย การอนุรักษ์นอกถิ่น และข้อมูลภูมิสารสนเทศในด้านความหลากหลายทางชีวภาพ ข้อมูลเชิงพื้นที่ในระดับจังหวัดและระดับประเทศ ซึ่งในปัจจุบันเผยแพร่ข้อมูลแล้ว 41,232 ชนิด 31,843 สายพันธุ์ และเชื่อมต่อข้อมูลกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้องแล้ว 33 หน่วยงาน (ข้อมูล ณ วันที่ 3 สิงหาคม 2568) มาถึงตรงนี้ หลายท่านคงสงสัยว่า แล้วหน่วยงานระดับพื้นที่ ระดับจังหวัด จะใช้ข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพในส่วนไหน จะนำข้อมูลไปใช้ให้เกิดการดำเนินการในจังหวัดด้านความหลากหลายทางชีวภาพได้อย่างไร วันนี้ เรามีคำตอบดังต่อไปนี้
1 ในกรณีที่ท่านต้องการข้อมูลเฉพาะเจาะจงในจังหวัดของท่าน ท่านสามารถเข้าไปดูข้อมูลภูมิสารสนเทศในด้านความหลากหลายทางชีวภาพ เลือกสิ่งมีชีวิตรายจังหวัด โดยขอยกตัวอย่าง จังหวัดสงขลา (https://thbif.onep.go.th/gis/main/index.php) ที่มีสิ่งมีชีวิตรายจังหวัดสงขลา รวม 758 รายการ ที่มีสัตว์จำนวน 528 รายการ พืช จำนวน 227 รายการ จุลินทรีย์ จำนวน 3 รายการ โดยเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีสถานภาพถูกคุกคาม 214 รายการ และชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกราน 2 รายการ และมีการจัดเก็บข้อมูลสำรวจสิ่งมีชีวิตของนักวิทยาศาสตร์ภาคพลเมืองที่จัดเก็บข้อมูลสำรวจ จำนวน 87 รายการ นอกจากนี้ หน่วยงานในพื้นที่ยังสามารถเข้าไปดูรายละเอียดของสิ่งมีชีวิตที่ถูกคุกคามและข้อมูลสิ่งมีชีวิตรายชนิด เพื่อศึกษาและนำไปวางแผนจัดการเพื่อให้เกิดการอนุรักษ์ชนิดพันธุ์พื้นถิ่น ทั้งในด้านการอนุรักษ์ชนิดพันธุ์ การอนุรักษ์แหล่งที่อยู่อาศัย การเฝ้าระวัง การขอความร่วมมือจากประชาชนในพื้นที่ การจัดทำเอกสารขอรับงบประมาณและการอ้างอิงแหล่งข้อมูลจากระบบคลังข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศไทย
2 การสืบค้นข้อมูลการใช้ประโยชน์ของสิ่งมีชีวิตรายชนิดที่แยกประเภทการใช้ประโยชน์ครอบคลุม 3 ด้าน ได้แก่ ด้านเศรษฐกิจ (ที่อยู่อาศัย อาหารและเครื่องดื่ม ยารักษาโรค เครื่องนุ่งห่ม เชื้อเพลิงและพลังงาน เกษตรกรรม ผลิตภัณฑ์จากชุมชน การท่องเที่ยวเชิงนิเวศ) สังคมและวัฒนธรรม (ภูมิปัญญาพื้นบ้านและแพทย์แผนไทย ศิลปะและหัตถกรรม ประเพณีวัฒนธรรมท้องถิ่น) และสิ่งแวดล้อม (การบำบัดและฟื้นฟู การบรรเทาผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ การควบคุมโรคทางชีววิทยา แหล่งพันธุกรรม) ที่จะช่วยสนับสนุนข้อมูลเพื่อใช้ในการวางแผนการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรชีวภาพในพื้นที่ ส่งเสริมการสร้างรายได้ให้แก่ชุมชนและสร้างอัตลักษณ์ของสินค้าเฉพาะถิ่น รวมถึงการเข้าถึงการบริการจากระบบนิเวศ
3 การเข้าถึงข้อมูลและการสืบค้นข้อมูลด้านความหลากหลายทางชีวภาพที่สามารถดาวน์โหลดข้อมูลไปใช้ต่อได้ในรูปแบบของ Excel และ PDF ประกอบการจัดทำรายงานได้สะดวก รวดเร็ว ในกรณีที่ผู้บังคับบัญชา ภาคเอกชน สถาบันการศึกษาหรือประชาชน มาติดต่อขอข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพในระดับจังหวัด/ชุมชน นอกจากนี้ สถาบันการศึกษายังสามารถนำข้อมูลไปวิเคราะห์และประมวลผลเพื่อต่อยอดในการทำวิจัยได้อีกด้วย
4 การเข้าถึงข้อมูลทำเนียบผู้เชี่ยวชาญด้านความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศไทยในกรณีที่ต้องการองค์ความรู้และผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้านหรือรายสิ่งมีชีวิตในการแก้ปัญหาเพื่อบริหารจัดการเชิงพื้นที่ ในด้านที่เกี่ยวข้องกับความหลากหลายทางชีวภาพ การอนุรักษ์สัตว์พันธุ์พื้นเมือง การจัดการและกำจัดชนิดพันธุ์ต่างถิ่นที่รุกราน เพื่อสนับสนุนการดำเนินงานในระดับจังหวัดและระดับพื้นที่ได้อย่างเหมาะสม
จะเห็นได้ว่าข้อมูลพื้นฐานด้านความหลากหลายทางชีวภาพที่ระบบคลังข้อมูลความหลากหลายทางชีวภาพของประเทศไทย (TH-BIF) ให้บริการดังกล่าว มีความสำคัญอย่างยิ่งในการบริหารจัดการพื้นที่ ซึ่งการมีข้อมูลที่ถูกต้อง ครบถ้วน เข้าถึงได้ทุกที่ ทุกเวลา จะทำให้เกิดความเชื่อมั่นของข้อมูลในการนำไปวางแผนและใช้ในการบริหารจัดการในพื้นที่วิกฤตและพื้นที่เปราะบาง และทันท่วงทีในการบริหารจัดการในพื้นที่ รวมทั้งใช้ในการสนับสนุนการกำหนดนโยบาย มาตรการ และแผนการดำเนินงานในเชิงพื้นที่และในภาพรวมให้มีทิศทางที่ชัดเจน และเกิดการดำเนินงานที่มีประสิทธิภาพ
สามารถเข้าใช้งาน TH-BIF ได้ที่ https://thbif.onep.go.th/