ONEP Learning #9

นโยบายเเละแผนด้านสิ่งแวดล้อมสำคัญแค่ไหน…ในวันที่โลกกำลังร้อนเร็วกว่าความคิดมนุษย์?
ท่ามกลางสถานการณ์สิ่งแวดล้อมที่ซับซ้อนกว่าที่เราเห็น ไม่ว่าจะเป็น ฝุ่น PM2.5 🌫️ ภัยธรรมชาติ🌪️ มลพิษข้ามพรมแดน🌬️ สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) เล็งเห็นถึงความสำคัญต่อการเตรียมพร้อมเพื่อรับมือและแก้ไขปัญหาดังกล่าว จึงได้จัดทำนโยบายและแผนการส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ และแผนจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อม เพื่อเป็นกรอบทิศทางให้ทุกหน่วยงานที่เกี่ยวข้องร่วมดำเนินการตามบทบาทและภารกิจ
“นโยบายด้านสิ่งแวดล้อมคืออะไร… และมันเกี่ยวกับชีวิตเรายังไงทุกวัน?”🤔
นโยบายด้านสิ่งแวดล้อมคือ เข็มทิศ🧭 ที่ช่วยพาประเทศเดินหน้าอย่างสมดุลระหว่างเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม ซึ่งเกี่ยวข้องกับชีวิตเราแบบใกล้ตัวกว่าที่คิด ตั้งแต่น้ำสะอาดที่เปิดจากก๊อก อากาศที่เราหายใจ ไปจนถึงราคาของอาหารที่ขึ้นลงตามสภาพภูมิอากาศ ในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา ประเทศไทยมุ่งพัฒนาเศรษฐกิจอย่างเร่งรัดจนบางครั้ง เราใช้ทรัพยากรธรรมชาติเกินศักยภาพของระบบนิเวศ และปล่อยมลพิษสะสมจากการผลิตและการบริโภคอย่างไม่รู้ตัว ขณะที่รู้ตัวกันอีกทีก็กระทบความเป็นอยู่ของคนทุกกลุ่ม ผนวกกับกระแสโลกยุคใหม่ โลกร้อน เทคโนโลยีเปลี่ยนเร็ว เมืองขยาย ประชากรสูงวัย และโลกเชื่อมถึงกันจนปัญหาสิ่งแวดล้อมกลายเป็นเรื่องไร้พรมแดน เเน่นอนว่าทั้งหมดนี้กดดันให้ไทยต้องมีนโยบายสิ่งแวดล้อมที่มองไกลอย่างเป็นระบบ โปร่งใส และเปิดโอกาสให้ทุกภาคส่วนเข้ามามีส่วนร่วมตั้งแต่การคิด วิเคราะห์ ตัดสินใจ และลงมือทำร่วมกันเพื่อให้เกิดผลอย่างเป็นรูปธรรม
“นโยบายฯ ไม่ใช่เอกสารหนา ๆ… แต่คือพิมพ์เขียวอนาคตของโลกเรา?”📄➡️🌏
สผ. ในฐานะหน่วยงานหลักในการจัดทำนโยบายและแผนการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติ และสิ่งแวดล้อมในภาพรวมของประเทศ จึงได้วางกรอบจัดการทรัพยากรอย่างยั่งยืนในระยะ 20 ปี เพื่อใช้เป็น “เครื่องมือเตรียมพร้อมล่วงหน้า” ที่ช่วยปกป้องคุณภาพชีวิตและสิ่งแวดล้อมในระยะยาว ตั้งแต่การกำหนดแนวทางการใช้ประโยชน์ทรัพยากรอย่างคุ้มค่า และลดผลกระทบที่เกิดขึ้นให้น้อยที่สุด รวมถึงการรับมือต่อภาวะโลกร้อนและความเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อมรูปแบบใหม่ ซึ่งทั้งหมดนี้สะท้อนผลลัพธ์กลับมาที่คุณภาพชีวิตของเรา
…นโยบายฯ จึงไม่ใช่เรื่องไกลตัว แต่คือเกราะที่ช่วยให้เราใช้ชีวิตได้อย่างมั่นคงท่ามกลางโลกที่เปลี่ยนเร็วและซับซ้อนขึ้นทุกวันนั่นเอง
…ถ้าเราต้องการมีชีวิตในอากาศที่สะอาด อาหาร น้ำและพลังงานที่มั่นคงขึ้น รวมถึงสามารถรับมือและใช้ชีวิตภายใต้ผลกระทบนั้น ๆ ได้
“นโยบายฯ จึงมีบทบาทสำคัญในการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของประเทศ”🌱
“กว่าจะมาเป็น นโยบายฯ ที่ใช้ในปัจจุบัน”⭐
ฟังดูอาจเป็นประโยคเชิงอุดมคติ แต่เมื่อมองลงไปในกระบวนการจัดทำนโยบายและแผนการส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2560–2580 และแผนจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2566 – 2570 สผ. จัดทำนโยบายฯ และแผนจัดการฯ บนพื้นฐานจากข้อมูลข้อเท็จจริง (Data Driven Approach) และหลักฐานเชิงประจักษ์ ที่ได้จากรวบรวม ทบทวน ศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูลแนวโน้มสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงไปทั้งในระดับโลกและในประเทศ ทั้งมิติด้านสิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจ สังคม เทคโนโลยี กฎหมายและการเมือง ซึ่งทำให้เราสามารถมองเห็นปัญหา ช่องว่างและข้อจำกัด รวมถึงโอกาสที่จะเกิดขึ้น โดยกระบวนการจัดทำนโยบายและแผนฯ สผ. ให้ความสำคัญอย่างยิ่งกับกระบวนการมีส่วนร่วมของทุกภาคส่วน ทั้งหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม สถาบันการศึกษา และประชาชน รวมถึงเด็กและเยาวชนคนรุ่นใหม่ และกลุ่มคนเปราะบางอื่น ๆ เช่น กลุ่มชาติพันธุ์ ในการร่วมออกแบบ จัดทำ และลงมือปฏิบัติจริง (Co-creation) ผ่านการเปิดเวทีที่ให้ทุกคนร่วมแสดงความคิดเห็นและข้อเสนอแนะ ในรูปแบบต่าง ๆ เช่น การประชุมเชิงปฏิบัติการ (Workshop) การสัมภาษณ์เชิงลึก และช่องทางออนไลน์ผ่านเว็ปไซต์ เพื่อนำความเห็นที่ได้รับมากำหนดยุทธศาสตร์ แนวทางและมาตรการเพื่อดำเนินงานให้สามารถบรรลุเป้าหมายและผลลัพธ์ที่กำหนดไว้ พร้อมทั้งกำหนดตัวชี้วัดเพื่อให้ทราบถึงสถานะการบรรลุเป้าหมายของการดำเนินงาน นอกจากนี้ การขับเคลื่อนนโยบายและแผนไปสู่การปฏิบัติยังได้มีการนำนวัตกรรมมาประยุกต์ใช้ โดยจัดทำแพลตฟอร์มการขับเคลื่อนการดำเนินงานด้านการบริหารจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของประเทศ (Environmental Quality Management :EQM Platform) โดยนำหลัก PDCA (Plan-Do-Check-Act) มาใช้เป็นเครื่องมือในการขับเคลื่อนการทำงาน ตั้งแต่การจัดทำแผน การขับเคลื่อน การติดตามประเมินผล และการปรับปรุงแผน
สผ. มุ่งหวังให้นโยบายและแผนฯ เป็นกรอบวิสัยทัศน์ระยะยาวด้านการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของประเทศ และถ่ายทอดเป็นแผนจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อม ซึ่งเป็นแผนปฏิบัติการระยะ 5 ปี เพื่อให้การขับเคลื่อนงานมีความชัดเจน สอดคล้องกับสถานการณ์สิ่งแวดล้อม และบริบทต่างๆ ได้อย่างทันท่วงที 🎯
“ทำไมต้องมีทั้ง“นโยบายฯ” และ “แผนจัดการฯ” ขาดอย่างใดอย่างหนึ่งได้ไหม?”
แอดขอตอบเลยว่า…จำเป็นต้องมีทั้ง “นโยบายฯ” และ “แผนจัดการฯ” เพราะ 2 สิ่งนี้คือคู่หูที่ทำให้อนาคตเกิดขึ้นจริง นโยบายฯ 20 ปี เปรียบเหมือนภาพใหญ่ที่มองอนาคตว่า เราอยากเห็นประเทศของเราเป็นแบบไหน เติบโตไปในทิศทางใด เช่น ประเทศไทยมีการพัฒนาที่ยั่งยืน เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม ด้วยนวัตกรรมและเทคโนโลยี โดยมีคุณภาพอากาศที่ดี พื้นที่สีเขียวเพิ่มขึ้น สังคมสามารถรับมือกับความเสี่ยงและผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศได้
แผนจัดการฯ คือ แนวทางที่ถ่ายทอดจากนโยบายและแผนฯ ไปสู่การปฏิบัติ ซึ่งจะดำเนินการในระยะสั้น (5 ปี) โดยกำหนดว่าต้องทำอะไร ใครเป็นผู้รับผิดชอบ/ดำเนินการ และจะวัดผลอย่างไร เพื่อให้เป็นไปตามเป้าหมายของห้วงเวลานั้น ๆ
ถ้ามีนโยบายฯ แต่ไม่มีแผนจัดการฯ ❓
“นโยบายฯ จะเป็นเพียงเสือกระดาษ📄 ที่ไม่มีโอกาสมองเห็นผลลัพธ์”
ดังนั้น การมีทั้งนโยบายฯ และแผนจัดการฯ คือการผสาน “เข็มทิศ” เข้ากับ “แผนที่นำทาง” เพื่อให้ประเทศไทยก้าวไปสู่อนาคตที่ยั่งยืนได้จริง
ถ้าให้ทุกคนช่วยกันเติมคำในช่องว่าง คุณจะเติมคำว่าอะไร❓
“หัวใจของนโยบายฯ สิ่งแวดล้อม” คือ
“……………… เพื่อรักษาโลก และรักษาชีวิตเรา”❤️🌏
คำถามนี้ชวนให้คิด ว่าหากเรามองแค่เพียงตัวเรา เราคงมองว่าเราทำอะไรก็ได้ ที่เราได้ประโยชน์สูงสุด ถ้าเราคิดที่จะรับเพียงฝ่ายเดียว โดยไม่คำนึงถึงผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม สังคม และคนรอบข้าง เราก็จะเป็นผู้ผลักภาระให้กับสิ่งแวดล้อม และท้ายที่สุด ทุกคนก็จะต้องอยู่ในสิ่งแวดล้อมที่เสื่อมโทรม หากเรามองในฐานะผู้ให้และผู้รับ เราคำนึงถึงสิ่งแวดล้อม และคนรอบข้าง เราก็จะตระหนักถึงผลกระทบที่อาจเกิดขึ้นจากการกระทำของเรา มองว่าสิ่งแวดล้อม คือ บ้านที่เราอาศัยอยู่ ทุกคนร่วมมือกันเพื่อดูแลบ้านหลังเดียวที่รองรับลมหายใจ อาหาร น้ำ พลังงานและโอกาสทางเศรษฐกิจของเราทุกคน เมื่ออากาศสะอาดขึ้น สุขภาพก็ดีขึ้น เมื่อทรัพยากรธรรมชาติถูกใช้แบบสมดุล เศรษฐกิจก็ยั่งยืนมากกว่าแค่การเร่งผลิตระยะสั้น เมื่อชุมชนมีน้ำดี ดินดี และพื้นที่สีเขียว ความมั่นคงทางอาหารก็เกิดขึ้นอย่างเป็นรูปธรรม และเมื่อเราจัดการมลพิษหรือความเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อมอย่างรอบคอบ ก็ลดต้นทุนทางสังคมและลดความเหลื่อมล้ำไปพร้อมกัน
ดังนั้น นโยบายสิ่งแวดล้อม จึงไม่ได้มีไว้ เพื่อบอกว่าเราจะ “รักษาโลก” แบบโรแมนติก แต่เป็นแนวทางปกป้องคุณภาพชีวิตของเราในวันนี้ และในอนาคต เพื่อวางรากฐานให้รุ่นต่อไปให้มีคุณภาพชีวิตที่มั่นคงท่ามกลางการเปลี่ยนแปลงของโลกที่รวดเร็วและคาดเดายากขึ้นทุกวัน
สนใจเรื่องนโยบายและแผนสิ่งแวดล้อมแบบเจาะลึกยิ่งขึ้นไหม?📘🔍
แอดชวนทุกคนตามไปอ่านเอกสารฉบับเต็มได้เลย ทั้งนโยบายและแผนการส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ และแผนจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อม ที่เว็บไซต์ของ ONEP🌐 และพร้อมทั้งร่วมเป็นส่วนหนึ่งในการขับเคลื่อนแผนจัดการฯ ผ่าน EQM Platform 💻🤝ซึ่งเป็นพื้นที่กลางที่ให้ทุกภาคส่วนสร้างความร่วมมือ เพื่อดำเนินงานด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยแพลตฟอร์มจะรวบรวมข้อมูลเครื่องมือ และกลไกสำคัญในการขับเคลื่อนการดำเนินงานด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมของประเทศ
🔍นโยบายและแผนการส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2560 – 2580 🌿
(20 ปี)
🔍แผนจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2566 – 2570 (แผน 5 ปี): 💻
https://www.onep.go.th/book/environment-plan-2566-2570/
🔍แผนจัดการคุณภาพสิ่งแวดล้อม พ.ศ. 2566 – 2570 ฉบับย่อภาษาไทยและภาษาอังกฤษ 📘
https://www.onep.go.th/book/environmental-quality-management-plan-2023-2027-abridged-edition-th/
🔍EQM Platform:
https://eqmplatform.onep.go.th/
สุดท้ายแล้ว นโยบายฯ สิ่งแวดล้อม คือ เข็มทิศสำคัญที่ช่วยชี้ทิศทางให้สังคมและประเทศเดินไปอย่างยั่งยืน🌱🇹🇭 การเข้าใจและให้ความสำคัญกับเรื่องเหล่านี้ จึงไม่ใช่เรื่องไกลตัวอีกต่อไป แต่เป็นส่วนหนึ่งของชีวิตเรา …
✨อย่าลืมติดตาม Onep Learning ตอนหน้า แอดจะพาคุณไปรู้จัก วิธีขอรับการสนับสนุนเงินจากแผนจังหวัด และระยะเวลาที่ผู้ขอจะได้รับจริง รับรองว่าเป็นข้อมูลที่ทุกคนต้องรู้!