ONEP Learning #7

เมืองเก่า เทรนด์ใหม่ ที่คนรุ่นใหม่ห้ามพลาด
🔍 “เมืองเก่า” มากกว่าร่องรอยในอดีต: นิยามที่บอกเล่าตัวตนของเมืองตลอดกาล
วันนี้แอดอยากชวนลูกเพจทุกท่านมาทำความรู้จักกับที่มาและความหมายของเมืองเก่า แค่ฟังชื่อตอน ก็ตื่นเต้นแล้วครับ งั้นมาทำความรู้จักกันดีกว่าว่า จังหวัดที่เราอยู่ มีพื้นที่เมืองเก่าหรือไม่นะ?
🎯 จากนิยามของ “เมืองเก่า” ตามระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรีว่าด้วยการอนุรักษ์และพัฒนากรุงรัตนโกสินทร์ และเมืองเก่า พ.ศ. 2546 และปรับปรุงในปี พ.ศ. 2564 มุ่งเน้นเพื่อให้เกิดความเข้าใจต่อบทบาทและหน้าที่ของ “เมืองเก่า” ทั้งนี้ ในปี พ.ศ. 2554 สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) จึงได้จัดทำเอกสารเผยแพร่ “ชุดความรู้ด้านการอนุรักษ์ พัฒนา และบริหารจัดการเมืองเก่า เล่ม 1: ความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับเมืองเก่าในประเทศไทย” โดยให้อรรถาธิบายขยายความบริบทเพื่อสร้างความเข้าใจ ดังนี้:
“เมืองหรือบริเวณของเมืองที่มีเอกลักษณ์พิเศษเฉพาะแห่งสืบต่อมาแต่กาลก่อน หรือมีรูปแบบผสมผสานของสถาปัตยกรรมท้องถิ่น หรือมีลักษณะของรูปแบบวิวัฒนาการทางสังคมที่สืบต่อมาของยุคต่างๆ หรือเคยเป็นตัวเมืองดั้งเดิมในสมัยหนึ่ง หรือโดยหลักฐานทางประวัติศาสตร์ หรือสถาปัตยกรรมมีคุณค่าในทางศิลปะ โบราณคดี หรือประวัติศาสตร์”
🔍 ทำไม “เมืองเก่า” ถึงสำคัญกว่าแค่เรื่องอดีต? เปิดมุมมองใหม่ของมรดกเมืองในโลกสมัยใหม่
🌿 แอดขอบอกเลยนะครับ ว่า “เมืองเก่า” เป็นต้นทุนสำคัญในการพัฒนาคุณภาพชีวิตของผู้คนในสังคมร่วมสมัย และได้รับการยอมรับในระดับสากล เมืองเก่าเกิดจากบริบทประวัติศาสตร์อันยาวนาน แต่ต้องทำหน้าที่ตอบสนองความต้องการของสังคมปัจจุบัน ทั้งด้านสังคม วัฒนธรรม การเมือง และเศรษฐกิจ แม้สภาพกายภาพของเมืองเก่ามิได้ถูกออกแบบให้รับมือกับความเปลี่ยนแปลงอย่างฉับพลัน จึงจำเป็นต้องได้รับการดูแลจากหน่วยงานทั้งระดับนานาชาติและระดับชาติเป็นวาระเร่งด่วน
ในบริบทของไทย หลักฐานทางโบราณคดีบ่งชี้ว่ามีการตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ โดยเป็นชุมชนขนาดเล็กที่พึ่งพาทรัพยากรธรรมชาติอย่างใกล้ชิด ก่อนจะมีความมั่นคงด้านอาหารและพัฒนาเป็นชุมชนถาวรในราวพุทธศตวรรษที่ 11 มีการกสิกรรมทำนา การปรับภูมิประเทศ และการค้ากับต่างแดน โดยเฉพาะอินเดีย ซึ่งนำไปสู่การเกิดขึ้นของวัฒนธรรมทวารวดีที่กระจายทั่วประเทศ เมืองเหล่านี้มักตั้งอยู่ในชัยภูมิที่เหมาะสมต่อการเกษตร การคมนาคม หรือมีความหมายศักดิ์สิทธิ์ จึงเติบโตเป็นเมืองที่มีโครงสร้างซับซ้อนและระบบกิจกรรมที่รองรับการอยู่อาศัยของผู้คน
ทั้งยังพบกรณีที่บางเมืองต้องร้างเพราะภัยธรรมชาติหรือความเปลี่ยนแปลงทางสังคม แต่บางเมืองยังดำรงอยู่ได้เรื่อยมา เช่น ลพบุรี ราชบุรี พิมาย และนครราชสีมา ซึ่งสะท้อนความต่อเนื่องทางพัฒนาการของสังคม วัฒนธรรม และเศรษฐกิจในแต่ละยุคสมัย
เมืองเก่าในประเทศไทยยังสะท้อนการรับอิทธิพลจากวัฒนธรรมต่างแดน ผ่านคูน้ำคันดิน ระบบจัดการน้ำ ศาสนสถานพุทธ–ฮินดู และมรดกสถาปัตยกรรมจำนวนมาก ซึ่งกลายเป็นหลักฐานสำคัญของพัฒนาการเมืองในแต่ละยุค ต่อมาในช่วงต้นรัตนโกสินทร์ถึงพุทธศตวรรษที่ 24 ความเป็นสมัยใหม่เริ่มขยายตัวจากกรุงเทพฯ สู่ภูมิภาค ทำให้โครงสร้างพื้นฐานของเมืองเปลี่ยนแปลง โดยเฉพาะระบบรางและถนน ส่งผลให้บทบาทของเส้นทางน้ำลดลงและเกิดรูปแบบชุมชนเมืองใหม่ที่สอดคล้องกับการคมนาคมทางบก ชุมชนการค้าที่เคยตั้งอยู่ริมแม่น้ำเริ่มเติบโตมากขึ้นเมื่อมีทางรถไฟตัดผ่าน ก่อนจะขยายตัวอีกครั้งในทศวรรษ 2500 เมื่อมีการสร้างถนนสายหลักเชื่อมภูมิภาคต่าง ๆ นำไปสู่การเกิดสถาปัตยกรรมสมัยใหม่ที่เน้นประโยชน์ใช้สอย รูปทรงเรียบง่าย และใช้วัสดุอุตสาหกรรม เป็นพัฒนาการทางกายภาพที่ซ้อนทับอยู่บนเมืองเก่า และสะท้อนการปรับตัวของสังคมไทยต่อความเป็นสมัยใหม่อย่างต่อเนื่อง
🔍 “เมืองเก่า: ภูมิทัศน์แห่งความรู้และรากฐานพลังพัฒนาสังคมร่วมสมัย”
📚 การตั้งถิ่นฐานและการก่อร่างสร้างเมืองในอดีตเป็นผลลัพธ์จากความพยายามจัดการสภาพแวดล้อมในการสร้างสรรค์บ้านเรือนที่อยู่อาศัยและองค์ประกอบของเมือง ซึ่งอยู่ภายใต้ความสัมพันธ์และมีปัจจัยทางธรรมชาติเป็นทั้งสิ่งส่งเสริมและข้อจำกัด
ภูมิทัศน์ของเมืองในช่วงระยะต้นของการสร้างบ้านแปงเมืองแสดงออกถึงความเคารพเกื้อกูลกับสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติบนแนวคิด “ภูมิทัศน์วัฒนธรรม (Cultural Landscape)” แต่เมื่อเมืองมีพัฒนาการทางสังคม วัฒนธรรม และเศรษฐกิจที่ซับซ้อนมากขึ้น บทบาทและความโดดเด่นของสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติได้ลดลงและถูกแทนที่ด้วยความเป็นเมือง (Urbanization) ที่เด่นชัดขึ้น
ทำให้ภูมิทัศน์ของเมืองในภาพรวมมีความหมายสอดคล้องกับแนวคิด “ภูมิทัศน์เมืองประวัติศาสตร์ (Historic Urban Landscape)” ที่ไม่ได้มองเพียงแค่ความเป็นเมือง หากแต่สนใจในคุณค่าหลากมิติของเมืองเก่า รวมทั้งการมองเมืองอย่างมีพลวัตด้วยการก่อรูปของเมืองเก่าสัมพันธ์กับบริบทแวดล้อมต่าง ๆ
เมืองเก่าเป็นแหล่งรวมองค์ความรู้ในหลากหลายมิติ และมีคุณค่ายิ่งในฐานะพื้นที่ที่แสดงออกถึงพลังของพัฒนาการทางประวัติศาสตร์ สังคม และวัฒนธรรมต่อสังคมในอดีต อันเป็นรากฐานสำคัญของพลวัตที่ดำรงอยู่ในสังคมร่วมสมัย นอกจากนี้ เมืองเก่าหลายแห่งยังคงดำรงบทบาทเป็นศูนย์กลางการปกครอง ธุรกิจ และอุตสาหกรรมที่หลากหลาย ซึ่งมีพัฒนาการสืบทอดมาตั้งแต่อดีตอันเก่าแก่อีกด้วย
🔍 “36 เมืองเก่าไทย: วัฒนธรรมที่มีชีวิต บทเรียนจากอดีตสู่การพัฒนาอนาคต”
เมืองเก่า 36 แห่งทั่วประเทศ สะท้อนพลังของภูมิทัศน์ประวัติศาสตร์ที่ยังมีชีวิต เมืองเหล่านี้ไม่เพียงเก็บรักษารากวัฒนธรรม หากยังเป็นฐานข้อมูลทางสังคม เศรษฐกิจ และอัตลักษณ์ ที่สำคัญต่อการพัฒนาเมืองไทยในยุคปัจจุบันอย่างยั่งยืน
พื้นที่เมืองเก่า จำนวน 36 เมือง ประกอบด้วย:
น่าน, เชียงใหม่, ลำพูน, ลำปาง, แพร่, เชียงราย, พะเยา, ตาก, แม่ฮ่องสอน, พิมาย, บุรีรัมย์, นครราชสีมา, สกลนคร, สุรินทร์, ร้อยเอ็ด, พิษณุโลก, กำแพงเพชร, ลพบุรี, เพชรบุรี, สุพรรณบุรี, ราชบุรี, กาญจนบุรี, อุทัยธานี, จันทบุรี, ระยอง, ฉะเชิงเทรา, นครศรีธรรมราช, สงขลา, ปัตตานี, ตะกั่วป่า, สตูล, ภูเก็ต, ระนอง, ยะลา, นราธิวาส, ตรัง
🔍 “เปิดโลกเมืองเก่า: เทรนด์ท่องเที่ยวใหม่ที่เด็กเจนนี้ไม่ควรพลาด!”
ถ้าคุณคิดว่าเมืองเก่ามีแต่ที่โบราณเก่าๆ เงียบๆ… ลองคิดใหม่ได้เลย เพราะตอนนี้เมืองเก่าทั่วไทยกำลังกลายเป็น โลเคชันสุดคูล ที่คนรุ่นใหม่เริ่มแห่ไปเช็กอิน
เมืองเก่าไม่ใช่แค่ “สถานที่ท่องเที่ยว” แต่เป็น ประสบการณ์ ที่พาเราไปเห็นรากวัฒนธรรม ความคิด และวิถีชีวิตของผู้คนยุคก่อน ซึ่งหลายเมืองก็ผสมผสานความเก่า-ใหม่ไว้อย่างลงตัว เข้าวัดไหว้พระประจำเมือง เดินชมกำแพงเมืองโบราณ ตอนเช้า ทานอาหารเที่ยงประจำท้องถิ่น ถ่ายรูปสตรีทอาร์ต อาคารทรงคุณค่าที่มีสถาปัตยกรรมสวยงามตอนบ่าย แล้วเช็คอินคาเฟ่ฮิปๆ เดินสูดอากาศและวิถีชีวิตริมแม่น้ำ ก่อนกลับบ้านแวะตลาดวัฒนธรรมตอนเย็น—คือฟีลลิ่งที่หาไม่ได้จากทริปแบบเดิมๆ
ถ้าอยากเที่ยวแบบได้รูปสวย ได้เรื่องเล่า และได้แรงบันดาลใจกลับบ้าน ลองเริ่มจาก 36 เมืองเก่าทั่วไทย ที่มีเสน่ห์เฉพาะตัวไม่แพ้ใคร แต่ละเมืองมีเอกลักษณ์ มีคาแรกเตอร์ และมีประวัติที่พร้อมให้คุณไปค้นหาแบบไม่มีวันหมด!
เที่ยวเมืองเก่า…แวะมาใช้ชีวิตในเมืองเก่า คุณจะเข้าใจถึงความหมายของการผสมผสานระหว่างอดีตกับปัจจุบันได้อย่างลึกซึ้ง แล้วจะรู้ว่าอดีตไม่เคยน่าเบื่อเลย
ค้นหาความมหัศจรรย์เพิ่มเติมได้ที่ 📲 https://drive.google.com/file/d/1d0mwC1aVmyMFejfJ7Y9V37tK66grOleT/view