9 เมษายน 2565 พบ “มะเกลืออรัญ” ไม้ต้นหายากใกล้สูญพันธุ์ ในรอบเกือบ 90 ปี
ที่มา : https://www.naewna.com/likesara/646604
นายอรุณ สินบำรุง นักวิชาการป่าไม้ชำนาญการ กลุ่มงานวิชาการ สำนักบริหารพื้นที่อนุรักษ์ที่ 4 (สุราษฎร์ธานี) ได้เปิดเผยว่า ศูนย์วิจัยและพัฒนานวัตกรรมอุทยานแห่งชาติจังหวัดสุราษฎร์ธานี เข้าไปสำรวจและจำแนกชนิดพรรณไม้ ในเส้นทางศึกษาธรรมชาติ ในพื้นที่โครงการป่าชุมชนเฉลิมพระเกียรติฯ (ทุ่งหนองหลวง) บ้านบางประ หมู่ที่ 5 ต.เคียนซา อ.เคียนซา จ.สุราษฎร์ธานี และซึ่งมีสภาพสังคมพืชเป็นป่าที่ราบต่ำไม่ไกลจากชายฝั่งแม่น้ำตาปี (คล้าย ๆ ป่าบุ่ง-ป่าทาม ทางภาคอิสาน) พื้นที่ประมาณ 1,700 ไร่
โดยการสำรวจครั้งนี้ได้พบกลุ่มประชากรของไม้ต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลางชนิดหนึ่ง ชาวบ้านในพื้นที่เรียกกันว่า “ต้นบูน” ซึ่งในเบื้องต้นจำแนกได้ว่าอยู่ในสกุลมะเกลือ (Diospyros L.) ในวงศ์มะพลับหรือมะเกลือ (Ebenaceae) แต่ยังไม่สามารถระบุชนิดที่ชัดเจนได้ และได้ทำการเก็บตัวอย่างใบ ดอกเพศผู้และผลอ่อนไว้ในเบื้องต้น ทำการตรวจสอบในห้องปฏิบัติการและเทียบเคียงจากตัวอย่างต้นแบบ (type specimens) จากสื่อออนไลน์โดยละเอียด ปรากฏว่า พืชชนิดนี้คือ มะเกลืออรัญ (Diospyros bambuseti H.R. Fletcher) ซึ่งตัวอย่างต้นแบบที่เก็บจากป่าไผ่ ใน อ.อรัญประเทศ จ.ปราจีนบุรี (ปัจจุบัน จ.สระแก้ว) เมื่อปี ค.ศ. 1930 นั้นมีเพียง ใบและดอกเพศผู้เท่านั้น คณะสำรวจจึงได้คิดเตรียมการตามเก็บตัวอย่างดอกเพศเมียและผลแก่ให้ครบถ้วน เพื่อจัดทำคำบรรยายทางพฤกษศาสตร์ให้กับพืชชนิดนี้โดยสมบูรณ์ และรายงานการค้นพบในท้องที่การกระจายพันธุ์แหล่งใหม่
มะเกลืออรัญ (บูน) มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า (Diospyros bambuseti H.R.Fletcher) ไม้ต้นขนาดเล็กถึงขนาดกลาง สูงถึง 20 เมตร (ออกดอกได้ตั้งแต่ความสูง 2.5 เมตร) ดอกแยกต้นแยกเพศ โคนต้นมักเป็นร่องหลืบ มีพูพอนเล็กน้อย เปลือกนอกสีเทาอมน้ำตาลเรียบหรือแตกสะเก็ด ยอดอ่อนมีขนสีน้ำตาลหนาแน่น แผ่นใบรูปใบหอกหรือรูปใบหอกแกมรูปไข่ ถึงรูปรีแกมรูปขอบขนาน ขนาด กว้าง 1.5–4.2 ซม. ยาว 3.5–11 ซม. ผิวใบด้านบนใบเกลี้ยง ด้านล่างมีขนประปรายถึงเกือบเกลี้ยง ผลมีขนาดเล็ก กว้าง 0.9–1.4 ซม. ยาว 2.0–2.6 ซม. กลีบจุกผล 3-4 กลีบ ติดทนจนผลแก่ ตัวผลรูปรีถึงรูปรียาว บางครั้งคล้ายผลมะละกอ พบเป็นไม้ชั้นรอง ในป่าที่มีโครงสร้างคล้ายป่าดิบชื้นแต่พื้นล่างเตียนโล่งและมีน้ำท่วมถึงตามฤดูกาล บางครั้งพบตามขอบหนองน้ำ คำระบุชนิด bambuseti มาจากสถานที่เก็บตัวอย่างต้นแบบที่เป็นป่าไผ่ในท้องที่ อ.อรัญประเทศ ส่วน มะเกลืออรัญ เรียกมาจากชื่ออำเภอที่เก็บตัวอย่างต้นแบบว่าจาก อรัญประเทศ
สำหรับการรายงานในครั้งนี้ นับเป็นการรายงานการค้นพบอีกครั้ง ในระยะเวลาห่างกัน 85 ปี ในท้องที่ใหม่ซึ่งห่างไกลจากแหล่งเดิมกว่า 600 กิโลเมตร ซึ่งนักพฤกษศาสตร์หลายท่านเชื่อว่า พืชชนิดนี้อาจสูญพันธุ์ไปจากประเทศไทยแล้ว หลังจากมีเก็บตัวอย่างครั้งแรก ในปี 1930 (2473) โดย หมอคาร์ (A.F.G. Kerr) นายแพทย์และนักพฤกษศาสตร์ชาวไอริช ผู้มีคุโณปการต่อวงการพฤกษศาสตร์ไทยอย่างใหญ่หลวง และไม่มีการรายงานการเก็บตัวอย่างอีกเลย (อาจมีการกระจายพันธุ์ในประเทศกัมพูชา แต่ยังไม่มีรายงานการเก็บตัวอย่าง) นับเป็นเรื่องที่น่ายินดีอย่างยิ่งที่มาพบพืชชนิดนี้ที่บริเวณป่าชุ่มน้ำในเขตห้ามล่าสัตว์ป่าหนองทุ่งทอง จ.สุราษฎร์ธานี และพื้นที่ใกล้เคียง ทำให้ทราบว่าพืชชนิดนี้ยังไม่สูญพันธุ์ไปจากประเทศไทย