22 พฤศจิกายน 2568 “หญ้าแฝก” ช่วยฟื้นฟูธรรมชาติ ด้วยหลัก “ธรรมชาติช่วยธรรมชาติ”

  หากเราต้องการแก้ไขปัญหาธรรมชาติ จำเป็นต้องใช้ธรรมชาติเข้าช่วย”
(พระราชดำรัส พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร พระราชทานแก่ ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล)

  “ธรรมชาติช่วยธรรมชาติ” เป็นหนึ่งในหลักการทรงงานที่พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงใช้ในการแก้ไขปัญหา โดยการนำความจริงในเรื่องความเป็นไปแห่งธรรมชาติและกฎเกณฑ์ของธรรมชาติ มาเป็นหลักปฏิบัติสำคัญในการแก้ปัญหาและปรับปรุงเปลี่ยนแปลงความไม่ปกติ ให้เข้าสู่สภาวะที่เป็นปกติ

ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล กรรมการและเลขาธิการมูลนิธิชัยพัฒนา ผู้ถวายงานใกล้ชิดเป็นเวลา 35 ปี กล่าวถึงแนวพระราชดำริเกี่ยวกับธรรมชาติของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 ว่า ทรงเข้าใจธรรมชาติและต้องการให้ประชาชนใกล้ชิดกับธรรมชาติ ทรงมองอย่างละเอียดถึงปัญหาของธรรมชาติ

เมื่อทรงพบปัญหาสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ ทรงคิดพิจารณากลั่นกรองเป็นอย่างดีเพื่อให้ได้แนวทางการแก้ปัญหาที่เรียบง่ายและประชาชนสามารถนำไปปฏิบัติได้จริง เช่นแนวทาง “ธรรมชาติช่วยธรรมชาติ” ในการแก้ไขและปรับปรุงคุณภาพสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติหลายด้าน เพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิตของราษฎร หนึ่งในนั้นคือการมีพระราชดำริให้ใช้ “หญ้าแฝก” ซึ่งในอดีตถูกมองเป็นเพียงวัชพืช มาเป็นพืชอนุรักษ์ดินและน้ำ

ทรงตระหนักถึงศักยภาพของหญ้าแฝก และพระราชทานพระราชดำริเกี่ยวกับหญ้าแฝกครั้งแรกเมื่อวันที่ 22 มิถุนายน 2534 แก่ ดร.สุเมธ ตันติเวชกุล ซึ่งขณะนั้นดำรงตำแหน่งเลขาธิการสำนักงานคณะกรรมการพิเศษเพื่อประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ (สำนักงาน กปร.) ความตอนหนึ่งว่า ให้ศึกษาทดลองการปลูกหญ้าแฝก เพื่อป้องกันการพังทลายของดิน และอนุรักษ์ความชุ่มชื้นในดิน ซึ่งขั้นตอนการดำเนินงานเป็นวิธีการแบบง่ายๆ ประหยัด และที่สำคัญ คือ เกษตรกรสามารถดำเนินการเองได้ โดยไม่ต้องดูแลภายหลังการปลูกมากนัก

ความสัมฤทธิ์ผลของหญ้าแฝกได้ปรากฏให้เห็นเป็นที่ประจักษ์มากมาย ในการช่วยป้องกันการพังทลายของดิน การพัฒนาและปรับปรุงคุณภาพดินในพื้นที่ต่างๆ ทั่วประเทศ ซึ่งมูลนิธิชัยพัฒนาก็ได้น้อมนำแนวพระราชดำริโดยได้ดำเนินการปลูกหญ้าแฝกในพื้นที่โครงการต่างๆ เพื่อป้องกันการชะล้างพังทลายของดิน

“หญ้าแฝก” ยังถูกนำมาใช้เป็นส่วนหนึ่งในระบบบำบัดน้ำเสียในโครงการวิจัยและพัฒนาสิ่งแวดล้อมแหลมผักเบี้ยอันเนื่องมาจากพระราชดำริ จังหวัดเพชรบุรี ของมูลนิธิชัยพัฒนา โดยใช้ในระบบพืชและหญ้ากรองน้ำเสีย ซึ่งแปลงหรือบ่อจะเก็บกักน้ำเสีย และปลูกธูปฤาษี กกกลม และหญ้าแฝกอินโดนีเซีย พืชเหล่านี้มีคุณสมบัติกรองและดูดซับของเสียที่อยู่ในน้ำ ปัจจุบันโครงการถือเป็นต้นแบบการพัฒนาและอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมโดยวิธีธรรมชาติให้แก่พื้นที่ต่างๆ

“หญ้าแฝก” จึงเป็นพืชมหัศจรรย์ที่ช่วยฟื้นคืนธรรมชาติ ทั้งพื้นดินและคุณภาพน้ำ ตามหลัก “ธรรมชาติช่วยธรรมชาติ” อย่างเรียบง่ายและมีประสิทธิภาพสูง

พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 9 ทรงตระหนักถึงความสำคัญของธรรมชาติอย่างลึกซึ้ง ดังพระราชดำรัสในงานพระราชพิธีเฉลิมพระชนมพรรษา วันที่ 5 ธันวาคม 2521 “ธรรมชาติแวดล้อมของเรา ไม่ว่าจะเป็นแผ่นดิน ป่าไม้ แม่น้ำ ทะเล และอากาศ มิได้เป็นเพียงสิ่งสวยๆ งามๆ เท่านั้น หากแต่เป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการดำรงชีวิตของเรา และการคุ้มครองสิ่งแวดล้อมของเราไว้ให้ดีนี้ ก็เท่ากับเป็นการปกปักรักษาอนาคตไว้ให้ลูกหลานของเราด้วย”

ที่มา: กรมประชาสัมพันธ์ (www.prd.go.th/th/content/category/detail/id/31/iid/445167)