เมื่อความสุนทรีย์ของการดื่มกาแฟ ไม่ได้มาพร้อมกับความรักษ์โลก

ในช่วงเวลาอันเงียบสงบในตอนเช้า ขณะที่กลิ่นหอมของกาแฟที่ชงสดใหม่ฟุ้งไปในอากาศ เป็นเรื่องง่ายที่จะลืมถึงผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมที่ซ่อนอยู่เบื้องหลังการจิบกาแฟในแต่ละครั้ง
การดื่มกาแฟ ซึ่งเป็นพิธีกรรมยามเช้าของผู้คนหลายล้านคนทั่วโลกกำลังเผชิญกับความท้าทายทางด้านสิ่งแวดล้อมที่ขยายวงกว้างเกินกว่าขอบเขตกิจวัตรยามเช้าของเรา แนวโน้มของปัญหาสิ่งแวดล้อมที่เกี่ยวข้องกับการผลิตกาแฟยังคงเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง พวกเราในฐานะของคนดื่มกาแฟควรจะตระหนักถึงความจำเป็นเร่งด่วนในการแก้ปัญหาสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นจากสุนทรียะแห่งการดื่มกาแฟอย่างยั่งยืน

ความจริงอันน่าสะพรึงของการปลูกกาแฟ: การเดินทางของกาแฟจากเมล็ดสู่ถ้วยนั้นเต็มไปด้วยความท้าทายด้านสิ่งแวดล้อม การทำไร่กาแฟมักเกี่ยวข้องกับการตัดไม้ทำลายป่า เนื่องจากมีการตัดไม้ทำลายป่าเพื่อให้มีการปลูกพืชเชิงเดี่ยวขนาดใหญ่ การตัดไม้ทำลายป่านี้ไม่เพียงแต่ทำลายแหล่งที่อยู่อาศัยที่สำคัญของสายพันธุ์ต่างๆ นับไม่ถ้วนเท่านั้น แต่ยังมีส่วนสำคัญ
ในการปล่อยก๊าซคาร์บอน ซึ่งทำให้วิกฤตสภาพภูมิอากาศโลกรุนแรงขึ้น นอกจากนี้ การปลูกกาแฟแบบดั้งเดิมยังต้องอาศัยปุ๋ยเคมีและยาฆ่าแมลงอย่างมาก ซึ่งก่อให้เกิดมลพิษทางน้ำและทำให้คุณภาพดินเสื่อมโทรม นำไปสู่ความเสียหายต่อระบบนิเวศในระยะยาว

การเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศเป็นภัยคุกคามร้ายแรงต่อการปลูกกาแฟในทุกภูมิภาคทั่วโลก อุณหภูมิที่สูงขึ้น รูปแบบสภาพอากาศที่ไม่แน่นอน และอุบัติการณ์ของศัตรูพืชและโรคพืช
ที่เพิ่มขึ้น กำลังสร้างหายนะอันใหญ่หลวงให้กับต้นกาแฟ ในแง่ของพื้นที่ปลูก ภูมิภาคที่ครั้งหนึ่งเคยมีความเหมาะสมสำหรับการปลูกกาแฟกำลังประสบกับปัญหาผลผลิตและคุณภาพที่ลดลง ส่งผลให้เกษตรกรตกอยู่ในความยากจน เกษตรกรรายย่อยซึ่งเป็นแกนหลักของอุตสาหกรรมกาแฟ กำลังต่อสู้กับความเป็นจริงอันเลวร้ายของสภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลง
ซึ่งทำให้ความไม่เท่าเทียมทางสังคมและเศรษฐกิจรุนแรงขึ้นอีก

ความท้าทายด้านสิ่งแวดล้อมที่การผลิตกาแฟต้องเผชิญนั้นสะท้อนให้เห็นทั่วทั้งห่วงโซ่อุปทานทั่วโลก เนื่องจากกาแฟเริ่มหายากขึ้นและมีต้นทุนในการผลิตสูงขึ้น ผู้บริโภคอาจเผชิญกับราคาที่สูงขึ้นและคุณภาพที่ลดลง ยิ่งไปกว่านั้น การดำรงชีวิตของผู้คนหลายล้านคนที่ต้องพึ่งพาการผลิตกาแฟเพื่อหารายได้ยังตกอยู่ในความเสี่ยง ตั้งแต่เกษตรกรและผู้ใช้แรงงานไปจนถึง
ผู้ส่งออกและผู้ค้าปลีก จะเห็นได้ว่า ระบบนิเวศทั้งหมดของอุตสาหกรรมกาแฟ ตั้งแต่การปลูก การบำรุงรักษา การจ้างงาน การผลิตเมล็ดกาแฟ จนไปถึงผู้บริโภคในขั้นสุดท้าย จึงตกอยู่ภายใต้แรงกดดันทางด้านสิ่งแวดล้อม นั่นจึงทำให้เราต้องใคร่ครวญถึงความจำเป็นเร่งด่วนในการเปลี่ยนแปลงเชิงระบบเพื่อลดแรงกดดันนั้น

แม้จะมีความท้าทายที่น่าหวาดหวั่น แต่ก็ยังมีความหวังอยู่ข้างหน้า โครงการริเริ่มที่ยั่งยืน เช่น กาแฟที่ปลูกใต้ร่มไม้ในป่า วนเกษตร และหลักปฏิบัติด้านเกษตรอินทรีย์กำลังได้รับความสนใจ
โดยนำเสนอทางเลือกที่มีแนวโน้มแทนการผลิตกาแฟแบบดั้งเดิม นอกจากนี้ โครงการริเริ่มที่มุ่งสนับสนุนเกษตรกรรายย่อย ส่งเสริมการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ และการบรรเทาการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ ถือเป็นขั้นตอนสำคัญในการสร้างอุตสาหกรรมกาแฟที่มีความยืดหยุ่นและยั่งยืนมากขึ้น

ในขณะที่เราดื่มกาแฟยามเช้า อย่าลืมต้นทุนด้านสิ่งแวดล้อมที่ฝังอยู่ในการจิบแต่ละครั้ง นี่ยังไม่ได้พูดถึงปัญหาของกระบวนการบริโภคกาแฟในปัจจุบัน ที่ต้องการความสะดวกสบายไปพร้อมๆ กับความเร่งรีบของสังคมเมือง จึงทำให้ต้องใช้แก้วกระดาษ (ที่หลายคนอาจคิดว่าแก้วกระดาษเป็นหนทางสู่ความรักษ์โลก และอย่างน้อยก็ดีกว่าแก้วพลาสติกหละนะ แต่ไม่จริงเลย !!!)
ปัญหาสิ่งแวดล้อมที่กำลังรบกวนอุตสาหกรรมกาแฟต้องการความสนใจและการดำเนินการร่วมกันของเรา ในฐานะผู้บริโภค พวกเราต้องใช้พลังอย่างมากในการขับเคลื่อนการแก้ไข
ปัญหาสิ่งแวดล้อม เพื่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเชิงบวกผ่านกระบวนการตัดสินใจซื้อหรือไม่ซื้อกาแฟซักแก้ว และการสนับสนุนแนวทางปฏิบัติที่ยั่งยืน ด้วยการเลือกกาแฟที่มาจากแหล่งผลิตที่มีจริยธรรม ไม่มีการใช้แรงงานที่ผิดกฎหมายและมีการตอบแทนต่อสังคมอย่างเหมาะสม รวมทั้งกระบวนการผลิตที่เป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เราสามารถมีส่วนร่วมในอนาคตที่พิธีกรรมยามเช้าของเราเป็นส่วนหนึ่งของการดูแลสิ่งแวดล้อมด้วย ยกระดับการดื่มด่ำกาแฟในถ้วยยามเช้าของเราไปสู่อุตสาหกรรมกาแฟที่ยั่งยืนและเสมอภาคมากยิ่งขึ้น ให้เป็นอุตสาหกรรมที่หล่อเลี้ยงผู้คนทั้งโลกและดูแลสิ่งแวดล้อมไปพร้อมๆ กัน

บทความโดย นายทศพล เพียรธนะกูลชัย นักวิชาการสิ่งแวดล้อมชำนาญการ กองติดตามประเมินผลสิ่งแวดล้อม (กตป.)

อ้างอิง

1. Coffee and Climate Have a Complicated Relationship. The New York Times. https://www.nytimes.com/2021/10/31/business/coffee-climate-change.html
2. Environmental effects of coffee production. https://www.theworldcounts.com/challenges/consumption/foods-and-beverages/environmental-effects-of-coffee-production
3. The disposable cup crisis: what’s the environmental impact of a to-go coffee?. The Guardian. https://www.theguardian.com/environment/2024/jan/22/disposable-coffee-cups-environmental-impact