“บัญชีรายชื่อเบื้องต้น” ขั้นตอนสำคัญของแหล่งมรดกโลกในอนาคต

ในอนาคต ประเทศไทยอาจจะมี แหล่งมรดกโลกเพิ่มขึ้นจาก 6 แห่ง ที่ได้ประกาศไปแล้วอย่าง แหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยและเมืองบริวาร อุทยานประวัติศาสตร์พระนครศรีอยุธยาและเมืองบริวาร และแหล่งโบราณคดีบ้านเชียง อ.หนองหาน จ.อุดรธานี แหล่งมรดกโลกทางธรรมชาติ อย่าง เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าทุ่งใหญ่-ห้วยขาแข้ง ผืนป่าดงพญาเย็น-เขาใหญ่ และกลุ่มป่าแก่งกระจาน แหล่งสำคัญอื่นๆ ที่จะเข้าสู่การพิจารณาเป็นมรดกโลกจำเป็นที่จะต้องดำเนินการตามขั้นตอนอย่างครบถ้วน

ขั้นตอนสำคัญขั้นแรก คือ จะต้องบรรจุรายชื่อไว้ใน“บัญชีรายชื่อเบื้องต้น” หรือ“Tentative List” เพื่อเปิดโอกาสให้รัฐภาคีสมาชิกมาศึกษาสำรวจศักยภาพและคุณค่าเบื้องต้นของแหล่งมรดกประเภทต่างๆ เป็นฐานข้อมูลเบื้องต้น ก่อนนำเสนอรายชื่อไปที่ศูนย์มรดกโลก (World Heritage Centre)

สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (สผ.) ในฐานะหน่วยงานทำหน้าที่ประสานงานกลางของอนุสัญญาว่าด้วยการคุ้มครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติ เพื่อประสาน ติดตาม และให้คำแนะนำในการเสนอแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติ เข้าสู่ทะเบียนรายชื่อเบื้องต้น ของศูนย์มรดกโลกได้อธิบายขั้นตอนและรายละเอียดการเสนอชื่อแหล่งมรดกโลก ว่า “บัญชีรายชื่อเบื้องต้น” สามารถที่เสนอพร้อมกันครั้งละหลายแห่งได้ แต่ควรจะเป็นการเสนอล่วงหน้าภายใต้แผนดำเนินการตามขั้นตอนในระยะยาว ในอีก 5 – 10 ปีข้างหน้า  

บัญชีรายชื่อเบื้องต้น นอกจากมีชื่อของแหล่งมรดกแล้ว จำเป็นที่จะต้องจัดทำแฟ้มข้อมูลที่มี ตำแหน่งที่ตั้งทางภูมิศาสตร์รายละเอียดที่บอกเล่าความเป็นมา รายละเอียดของคุณค่าโดดเด่นอันเป็นสากลของแหล่งดังกล่าว ว่า เข้าเกณฑ์การประเมินคุณค่าด้านใด การจัดเตรียมเอกสารเพื่อการเสนอขึ้นทะเบียนบัญชีรายชื่อเบื้องต้น ควรมีที่มาจากการสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมของผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียจากทุกภาคส่วนในพื้นที่ของแหล่งมรดก จากทุกระดับ ทั้งองค์กรภาครัฐ ชุมชน และเอกชน

บัญชีรายชื่อเบื้องต้น มีความสำคัญมาก เพราะแหล่งที่มีชื่ออยู่ในบัญชีนี้เท่านั้นที่จะมีสิทธิได้รับการเสนอชื่อเป็นมรดกโลก จากนั้น ประเทศที่ต้องการเสนอชื่อแหล่งมรดกโลกก็สามารถเลือกแหล่งที่มีอยู่ในบัญชีรายชื่อเบื้องต้น มาจัดทำเป็นแฟ้มข้อมูล (Nomination File) โดยทางศูนย์มรดกโลกอาจให้คำแนะนำและช่วยเหลือในการจัดทำแฟ้มข้อมูลดังกล่าว แฟ้มข้อมูลจะถูกพิจารณาและตรวจสอบจากองค์กร 2 แห่ง คือ สภานานาชาติว่าด้วยการดูแลอนุสรณ์สถานและแหล่งโบราณคดี (ICOMOS) และสหภาพสากลเพื่อการอนุรักษ์ (IUCN) ทั้งสององค์กร จะทำหน้าที่ให้ข้อเสนอแนะต่อคณะกรรมการมรดกโลก

ในการประชุมคณะกรรมการมรดกโลกแต่ละปี ทางคณะกรรมการจะตัดสินว่าสถานที่ที่มีการเสนอชื่อแห่งใดบ้างที่ควรได้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกโลก หรือทางคณะกรรมการอาจร้องขอให้ประเทศที่เสนอชื่อได้ให้ข้อมูลเกี่ยวกับสถานที่เพิ่มเติม โดยการพิจารณาว่าจะขึ้นทะเบียนสถานที่ใด พื้นที่นั้นจะต้องมีลักษณะตามเกณฑ์มาตรฐานข้อใดข้อหนึ่งหรือหลายข้อ หลักเกณฑ์ในการพิจารณาให้เป็นมรดกโลก มีข้อกำหนดและหลักเกณฑ์ทั้งหมด 6 ข้อสำหรับมรดกโลกทางวัฒนธรรม และ 4 ข้อสำหรับมรดกโลกทางธรรมชาติในการพิจารณาให้เป็นแหล่งมรดกโลก

ปัจจุบันประเทศไทยมีแหล่งมรดกโลกแห่งใหม่ ที่อยู่ในระหว่างการเสนอชื่อรอบสุดท้ายรอการเข้าสู่การขึ้นบัญชีประกาศเป็น มรดกโลก คือ อุทยานประวัติศาสตร์ภูพระบาท จ.อุดรธานี และเส้นทางสายราชมรรคคา เส้นทางที่เชื่อมทางวัฒนธรรมปราสาทหินพิมาย เชื่อมปราสาทหินพนมรุ้ง ปราสาทเมืองต่ำ และกลุ่มปราสาทตาเมือน และกำลังรวบรวมข้อมูลของแหล่งมรดกทางวัฒนธรรมที่กำลังเตรียมเสนอเข้าสู่ บัญชีรายชื่อเบื้องต้น เพื่อนำเสนอเป็นมรดกโลกแหล่งใหม่ของไทย อีก 7 แห่ง คือ 1.เส้นทางวัฒนธรรมศรีวิชัยไชยา – นครศรีธรรมราช – สทิงพระ – ยะรัง และ เคดาห์ ประเทศมาเลเซีย 2. แหล่งวัฒนธรรมล้านนา (ความสัมพันธ์พื้นที่ทางประวัติศาสตร์ของ จ.เชียงราย จ.เชียงใหม่ จ.น่าน และ จ.ลำพูน) 3. แหล่งโบราณคดีเมืองเก่าเชียงแสนและสุวรรณโคมคำ จ.เชียงราย และเมืองบ่อแก้ว สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว 4. ภูมิทัศน์วัฒนธรรมแห่งแม่น้ำเจ้าพระยา 5. กลุ่มสถาปัตยกรรมของสมเด็จเจ้าฟ้า กรมพระยานริศรานุวัติวงศ์
6. พระบรมธาตุ วัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร หรือ วัดพระบรมธาตุ จ.นครศรีธรรมราช 7. องค์พระปฐมเจดีย์ จ.นครปฐม

นอกจากนี้ ยังได้มีการมีการเสนอแหล่งมรดกทางวัฒนธรรม อีก 2 แห่ง ได้แก่ แหล่งภาพเขียนสี ผาแต้ม จ.อุบลราชธานี และ อุทยานประวัติศาสตร์ศรีเทพ จ.เพชรบูรณ์ ซึ่งทางจังหวัดได้ขอเสนอเข้าสู่ศูนย์มรดกโลกเพื่อพิจารณาก่อนบรรจุเข้าสู่บัญชีรายชื่อเบื้องต้นอีกด้วย

จัดทำและเผยแพร่โดย

กลุ่มงานอำนวยการและประชาสัมพันธ์ / สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม