รังนั้น สำคัญหรือ

อยู่ ๆ ฉันก็เกิดความสงสัยขึ้นมาว่า นกแต่ละสายพันธุ์มันสร้างรัง และให้ความใส่ใจกับวัสดุที่มันจะเอามาใช้สร้างรังมากแค่ไหน เหตุเกิดมาจาก ฉันสังเกตเห็นว่า ช่วงนี้นกพิราบมากระพือปีกพึ่บๆ พั่บๆ และมีเศษกิ่งไม้ร่วงหล่นทิ้งร่องรอยเอาไว้แถวระเบียงหลังห้องอยู่บ่อย ๆ ไปสังเกตเห็นอีกครั้ง นกพิราบมันมาสร้างรังที่ฐานวางคอมเพรสเซอร์แอร์ที่เป็นหลุมสี่เหลี่ยมพอดีกับการสร้างรังของมัน ฉันไปแอบส่องดูรังของมันมีไข่รอฟักเป็นตัวอยู่ 2 ฟอง ขนาดของไข่แต่ละฟอง ประมาณเหรียญ 1 บาท 2 เหรียญต่อกัน แต่สิ่งที่ทำให้ฉันสะดุดตามากกว่า คือ วัสดุที่พ่อและแม่นกไปสรรหามาทำรัง ส่วนใหญ่จะเป็นพวกเศษกิ่งก้านของต้นไม้แห้ง เศษใบหญ้าแห้งที่พวกมันหามาได้ในระแวกใกล้เคียงห้องพักของฉัน และสังเกตดีดี จะเห็นเศษเส้นลวด พวกมันคาบเอามาวางรองทับสลับกันอย่างไม่มีระเบียบ พูดง่าย ๆ ว่า วางทับกันแบบหยาบ ๆ ไม่ได้วางเป็นหลุมหนามากนัก สร้างพอแค่ให้ตัวพ่อและแม่นกนั่งกกไข่ได้ เหมือนสำนวนว่า นกน้อยทำรังแต่พอตัว ฉันคิดต่อไปอีกว่า พวกมันสร้างรังแค่นี้ มันปลอดภัยแล้วจริงเหรอ หรือเป็นเพราะมีคอมเพรสเซอร์แอร์บังอยู่ พวกมันเลยไม่ได้สร้างรังให้รู้สึกว่าไข่มันจะปลอดภัยจากผู้บุกรุกมากกว่านี้ หรือพฤติกรรมการสร้างรังนกของมันเป็นแบบนี้อยู่แล้ว หรือสัญชาตญาณการสร้างรังมันเปลี่ยนไปจากเดิมที่มันเคยมีมา

ฉันเคยดูสารคดี จะเห็นเขานำเสนอภาพพฤติกรรมของนกแต่ละสายพันธุ์ที่สร้างรังตามพื้นดินบ้าง ตามโพรงไม้บ้าง ทำรังบนต้นไม้บ้าง หรือตามส่วนต่าง ๆ ของสิ่งก่อสร้างที่มนุษย์สร้างขึ้น รูปแบบการสร้างรังก็จะมีหลายรูปแบบ บางตัวกว่าจะสร้างรังฟักไข่ได้ ไม่ได้ง่าย ๆ วัสดุที่นกหามาสร้างรัง ต้องไปสรรหามาอย่างตั้งใจ สร้างด้วยความประณีต พิถีพิถัน รวมทั้งคำนึงถึงความปลอดภัยและความอยู่รอดของไข่ที่จะฟักออกมาเป็นตัว เพราะรังของนก นอกจากจะใช้ในการวางไข่ กกไข่ และเลี้ยงลูกนกแล้ว รังยังช่วยให้ไข่และลูกนกปลอดภัยจากศัตรู รวมถึงความแปรปรวนของดินฟ้าอากาศ ป้องกันพายุ น้ำฝน และความร้อนจากแสงอาทิตย์

รังของนกพิราบที่ฉันเห็น ถือเป็นรังนกแบบง่าย ๆ (Platform Nest) รังแบบนี้เป็นรังที่มีวิวัฒนาการสูงขึ้นมา เพราะไม่ได้ใช้พื้นดินหรือพื้นโพรงเป็นที่วางไข่ แต่ใช้วัสดุอื่น ๆ เช่น กิ่งไม้ แขนงไม้ และต้นหญ้าสดบ้าง แห้งบ้าง เอามาเรียงซ้อนกันอย่างง่าย ๆ ไม่เป็นระเบียบ เพื่อก่อให้เกิดรังขึ้นมา โดยมีแอ่งตรงกลางพอใช้วางไข่ได้เท่านั้น

ฉันจะชอบไปแอบมองพฤติกรรมของพวกมัน พ่อกับแม่นก มันจะสลับกันมากกไข่ ช่วงกลางวันจะเห็นพ่อนกมานั่งกกไข่ ส่วนช่วงเย็น จะเห็นแม่นกมานั่งกกไข่แทนจนถึงเช้าอีกวัน ในบางวัน ช่วงกลางคืนก็ไม่เห็นว่า แม่นกจะมานั่งกกไข่ ทิ้งไข่ 2 ฟองไว้ตามลำพังอยู่ในรัง เมื่อไหร่ที่ฉันไปแอบมองมัน มันจะรู้สึกระแวงและเดินลุกหนีไปหลบใต้คอมเพรสเซอร์ห้องข้าง ๆ พักหนึ่ง จนมันรู้สึกว่าปลอดภัย มันจะเดินกลับมานั่งกกไข่เหมือนเดิม บางทีมันก็จะบินหนีออกไปจากรัง มีบางวันพ่อและแม่นกก็ไม่มานั่งกกไข่ ฉันก็หวังว่าไข่จะรอวันที่ได้ฟักออกมาเป็นตัว และเติบโตเป็นนก ใช้ชีวิตโบยบินเป็นนกรุ่นต่อไปตามพ่อกับแม่ของพวกมัน แต่เป็นเรื่องที่น่าเสียดายและน่าเสียใจสำหรับฉัน หลายวันผ่านไป ฉันมาสังเกตเห็นว่าพ่อแม่นกไม่กลับมากกไข่ในรังที่พวกมันได้สร้างไว้อีกเลย อวสานเจ้าไข่ 2 ฟองนั้นไม่ได้ถูกฟักเป็นตัวออกมาใช้ชีวิตภายนอกได้อีกต่อไป และไข่ยังถูกทิ้งอยู่ในรังร้างรอเวลาฝนฟ้าอากาศ ความร้อนทำลายไปทีละน้อย ฉันจึงคิดได้ว่า แม้พ่อแม่นกจะสร้างรังดีมากแค่ไหน ก็ไม่มีประโยชน์อะไร ถ้ามันไม่ช่วยกันดูแลเอาใจใส่ฟูมฟัก และให้ความอบอุ่นกับไข่ที่มันฟักออกมา

(อ้างอิง : การทำรังวางไข่ของนกในประเทศไทย ข้อความ : ชีวิตนกจากบันทึกและความทรงจำ เล่ม 2 หน้า 305-311 โดย สุธี ศุภรัฐวิกร)

บทความโดย นางสาวจริยา อมรปิยะกฤษฐ์ เจ้าหน้าที่วิเคราะห์นโยบายและแผน กองประเมินผลกระทบสิ่งแวดล้อม (กปผ.) บทความนี้เป็นส่วนหนึ่งของโครงการ KM for Journey to be the writers