SEEA และ Green GDP: เปลี่ยนวิธีวัดความมั่งคั่งของชาติสู่การเติบโตที่ยั่งยืน
ปัญหาของ GDP: การเติบโตที่ซ่อนต้นทุน
ที่ผ่านมา ผลิตภัณฑ์มวลรวมในประเทศ หรือ GDP (Gross Domestic Product) ได้ถูกใช้เป็นดัชนีชี้วัดความสำเร็จของการพัฒนาเศรษฐกิจมาอย่างยาวนาน แต่ GDP ยังมีข้อจำกัดสำคัญ คือ การละเลย “ต้นทุน” จากการใช้และฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ การเติบโตทางเศรษฐกิจที่สูงขึ้น หากต้องแลกมาด้วยการสูญเสียพื้นที่ป่าไม้ หรือการปล่อยมลพิษที่ต้องมีใช้จ่ายเพื่อบำบัด ฟื้นฟูในอนาคต ย่อมสะท้อนถึง
การเติบโตแบบ “กินทุน” ทรัพยากรของประเทศ ซึ่งเป็นการเติบโตที่ไม่ยั่งยืน องค์การสหประชาชาติได้แก้ไขช่องว่างนี้ โดยพัฒนา ระบบบัญชีเศรษฐกิจสิ่งแวดล้อม (System of Environmental-Economic Accounting – SEEA) ขึ้น เพื่อเป็นกรอบสถิติสากลที่เชื่อมโยงมิติทางเศรษฐกิจกับสิ่งแวดล้อมเข้าด้วยกัน และนำไปสู่การคำนวณ ผลิตภัณฑ์มวลรวมสีเขียว (Green GDP)
SEEA: เครื่องมือประเมิน “ต้นทุนทางธรรมชาติ” ให้เป็นตัวเลขในบัญชี
SEEA เป็นเครื่องมือแปลง “ต้นทุนทางธรรมชาติ” ที่เคยถูกมองข้าม ให้เป็นตัวเลขที่สามารถใช้ในการวางแผนได้อย่างเป็นรูปธรรม โดยมีการจัดทำบัญชี 2 รูปแบบหลัก ได้แก่
- บัญชีเชิงกายภาพ (Physical Accounts) เป็นบัญชีที่บันทึกปริมาณทรัพยากรที่ใช้และปริมาณมลพิษที่เกิดขึ้น โดยใช้หน่วยทางกายภาพ เช่น ปริมาณการใช้น้ำดิบของแต่ละภาคอุตสาหกรรม การปล่อยก๊าซเรือนกระจก หรือการเปลี่ยนแปลงของสต็อกทรัพยากรธรรมชาติ
- บัญชีเชิงมูลค่า (Monetary Accounts) นำข้อมูลทางกายภาพมาคำนวณเป็นมูลค่าทางเศรษฐศาสตร์ เพื่อให้สามารถนำมาหักลบออกจาก GDP ได้ โดยมุ่งเน้นการประเมินมูลค่า 2 ด้าน ได้แก่
- ต้นทุนการสิ้นเปลืองทรัพยากร (Depletion Cost) คือ มูลค่าของทรัพยากรที่ถูกใช้ไปจนหมดหรือลดลงอย่างถาวร เช่น การใช้แร่ธาตุ หรือการลดลงของป่าไม้
- ต้นทุนความเสื่อมโทรมสิ่งแวดล้อม (Degradation Cost) คือ มูลค่าความเสียหาย หรือค่าใช้จ่ายที่จำเป็นต้องใช้ในการป้องกันหรือบำบัดมลพิษที่เกิดขึ้น เช่น ค่าใช้จ่ายในบำบัดน้ำเสีย ค่าใช้จ่ายในการฟื้นฟูพื้นที่ป่า ต้นทุนสุขภาพจากมลพิษทางอากาศ
Green GDP: ดัชนีสำคัญสำหรับการตัดสินใจเชิงนโยบาย
เมื่อนำ GDP มาหักลบด้วยต้นทุนการสิ้นเปลืองทรัพยากรและต้นทุนความเสื่อมโทรมสิ่งแวดล้อมที่คำนวณโดยใช้กรอบ SEEA แล้ว ผลลัพธ์ที่ได้คือ Green GDP ซึ่งเป็นดัชนีที่สะท้อนการเติบโตทางเศรษฐกิจ
ที่คำนึงถึงความยั่งยืนของฐานทรัพยากรของชาติอย่างแท้จริง ข้อมูลจาก SEEA และ Green GDP ไม่ใช่เพียงแค่รายงานทางสถิติ แต่เป็นเครื่องมือสำคัญในการปรับทิศทางการพัฒนาประเทศ ดังนี้
1. การบริหารจัดการทรัพยากรเชิงรุก: ข้อมูลในบัญชีทรัพยากร (เช่น ทรัพยากรน้ำ ทรัพยากรไม้) และบัญชีที่ดินจาก SEEA สามารถนำมาใช้วางแผนการจัดสรรทรัพยากรได้อย่างมีประสิทธิภาพ และใช้เป็นฐานในการกำหนดนโยบายเพื่อการใช้ประโยชน์ที่ดิน หรือกำหนดเขตพื้นที่อนุรักษ์ได้อย่างเป็นระบบ
2. การประเมินผลสัมฤทธิ์ของนโยบาย: ข้อมูล Green GDP ในระดับพื้นที่ช่วยให้หน่วยงานภาครัฐสามารถติดตามสมรรถนะด้านสิ่งแวดล้อมของแต่ละสาขาอุตสาหกรรม โดยการเปรียบเทียบสัดส่วนมลพิษต่อมูลค่า GDP หรือประเมินต้นทุนด้านสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นจากการพัฒนาในพื้นที่เศรษฐกิจพิเศษ ซึ่งจะเป็นฐานข้อมูลสำคัญในการกำหนดมาตรการจูงใจและปรับแผนการลงทุน โดยมุ่งเน้นการลงทุนด้านเทคโนโลยีสีเขียวและเศรษฐกิจหมุนเวียน รวมทั้งกำหนดเงื่อนไขการลงทุนที่เข้มงวดมากขึ้นเพื่อรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมในท้องถิ่น
3. การสนับสนุนการเงินเพื่อความยั่งยืน (Green Finance): ข้อมูลต้นทุนสิ่งแวดล้อมที่ได้จาก SEEA เป็นฐานข้อมูลที่สำคัญให้สถาบันการเงินใช้ในการประเมินความเสี่ยงด้านสิ่งแวดล้อมของโครงการต่าง ๆ เพื่อสนับสนุนการปล่อยสินเชื่อสีเขียวให้แก่กิจการที่มีการใช้ทรัพยากรอย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งจะช่วยสร้างกลไกตลาดที่จูงใจให้เกิดการเปลี่ยนผ่านสู่ความยั่งยืนในวงกว้าง
SEEA และ Green GDP ไม่ได้เป็นเพียงแค่ตัวชี้วัดใหม่ แต่เป็นการปรับเปลี่ยนวิธีคิดของประเทศในการคำนึงถึงความมั่งคั่ง ทำให้การวางแผนพัฒนาประเทศไม่ได้มุ่งเน้นแค่การเติบโตทางเศรษฐกิจ
เพียงอย่างเดียว แต่ยังคงรักษาความสามารถในการผลิตของ “ทุนธรรมชาติ” ไว้ให้คนรุ่นหลัง ซึ่งเป็นการสร้างความมั่นคง มั่งคั่ง และยั่งยืนอย่างแท้จริง
บทความโดย นางสาวอัฏฐารจ ชาวชน นักวิชาการสิ่งแวดล้อมปฏิบัติการ กองติดตามประเิมนผลสิ่งแวดล้อม
เอกสารอ้างอิง
กรุงเทพธุรกิจ (2564) “ความต่าง“ต้นทุนสีเขียว” บนเส้นทางจีดีพีใน EEC”
https://www.bangkokbiznews.com/business/972477
Mingpu Ma (2024) The Application of Green GDP and Its Impact on Global Economy and Environment: Analysis of GGDP based on SEEA model https://arxiv.org/abs/2409.02642
The United Nations (2012) System of Environmental Economic Accounting 2012 Central Framework https://seea.un.org/content/seea-central-framework
The United Nations (n.d.) The Rise, Fall and Rethinking of Green GDP https://seea.un.org/news/rise-fall-and-rethinking-green-gdp